Mniszek lekarski - miododajne złoto

Wiosną łąki, trawniki i sady pięknieją za sprawą mniszka pospolitego zwanego także mniszkiem lekarskim, a najczęściej po prostu mleczem. Ten powszechny żółty kwiat często mijamy bezrefleksyjnie lub w naszych ogrodach traktujemy jako uporczywy chwast. Tymczasem w mniszku drzemie wielka siła. Jest ziołem wszechstronnym ‒ każdą jego część, a więc: korzeń, liście i kwiaty można wykorzystać w profilaktyce, kuchni i kosmetyce.

W ostatnich latach można zauważyć wzrost zainteresowania mniszkiem pospolitym. Swego czasu w ziołolecznictwie surowiec pozyskiwany był jedynie ze stanu naturalnego, obecnie zaś coraz częściej uprawiany jest w Niemczech i Francji jako wartościowa roślina lecznicza i kosmetyczna. Cenne są w tej roślinie wszystkie części: zarówno liście, korzeń jak i kwiatostany. W maju możemy wyruszyć po zbiory młodych liści, od kwietnia do sierpnia po kwiaty, a od sierpnia do września po korzenie. Mlecze są tak pospolite, że chyba każdy z nas wie, jak wyglądają i szczegółowy opis tego zioła jest zbędny, ale podkreślmy tylko, że mniszek jest rośliną wieloletnią, dorastającą do około 20 cm, to ważna informacja, by odróżnić go od innych podobnych doń roślin. Spomiędzy mniszkowej rozety ostro zakończonych liści wyrasta długa, zwykle bezlistna dęta łodyga, na której końcu umiejscowiony jest żółty kwiatostan typu koszyczek. Mniszki kwitną zwykle w maju i później powtarzają kwitnienie w sierpniu lub we wrześniu. Mniszek pospolity należy do rodziny astrowatych i podobny jest do innych roślin z podrodziny Cichorioideae np. do: mleczu polnego, mleczu zwyczajny, prosienicznika, pępawy lub jastrzębca. Poniżej w galerii można porównać kolejno: pępawę dwuletnią (Crepis biennis L.), mlecz polny, prosienicznika szorstkiego (Hypochaeris radicata L.) i na końcu mniszka lekarskiego (Taraxacum officinale). Mniszek od wskazanych krewnych jest zdecydowanie niższy (np. mlecz dorasta do 60-150 cm), jego kwiatostany są bujniej upierzone, a łodyga szersza. Prócz żółtych kwiatostanów rośliny łączy także gorzkawy smak – wszystkie one, na wypadek naszej pomyłki, są jadalne.

Właściwości lecznicze mniszka lekarskiego

Korzeń mniszka zawiera dużo garbników, inuliny, fitosteroli, soli mineralnych, w tym głównie potasu. Ma właściwości żółciotwórcze i żółciopędne, wpływa bakteriobójczo na organizm, przez co wyciąg z korzenia działa przeczyszczająco i moczopędnie. Łagodzi schorzenia wątroby i woreczka żółciowego. Pomaga podczas zaburzeń trawienia ‒ stosuje się go w zaburzeniach przepływu żółci, przy braku apetytu i niestrawności.

Natomiast w liściach mniszka są flawonoidy, flenolokwasy, karotenoidy, oczywiście także potas oraz magnez, krzem, witamina C, PP, A i witaminy z grupy B. Sok mleczny, zawiera związki goryczowe, które nadają mu charakterystycznego smaku i zwiększają wydzielanie soku żołądkowego, ułatwiając trawienie, a także w zastosowaniu zewnętrznym hamują powstawanie brodawek i kurzajek. Dodatkowo, jak wynika z badań, w kwiatach mniszka występują polisacharydy, które korzystnie wpływają na układ odpornościowy. Działanie immunomodulujące można porównać do właściwości żelu aloesowego lub jeżówki purpurowej. Kwiaty wykazują działanie podobne do pozostałych części zioła, przy czym wykazują silniejsze działanie moczopędne i przeciwzapalne.

Podsumujmy, mniszek pospolity:

• usprawnia i odbudowuje wątrobę,

• ułatwia trawienie,

• pomaga w kamicy żółciowej

• podnosi odporność,

• obniża ilość cukru we krwi,

• łagodzi kaszel i

• łagodzi infekcje układu oddechowego, zwłaszcza dla dzieci.

• doskonałe na przewlekłe nieżyty jamy ustnej, gardła i oskrzeli.

Uwaga: W przypadku osób z problemami z niedrożnością dróg żółciowych lub pęcherzyka żółciowego oraz kamicą żółciową należy zachować wyjątkową ostrożność i nie przyjmować preparatów lub potraw zawierających mniszek. Ponadto mniszek nie jest polecany osobom wrażliwym na substancje goryczowe, ponieważ zioło może powodować dolegliwości żołądkowe i zgagę.

Zapomniany syrop mniszkowy

Smak mniszka lekarskiego dla wielu z nas jest nieznany. Roślina ta kojarzy nam się głownie jako chwast lub dmuchawce, które jako dzieci z upodobaniem wydmuchiwaliśmy. Zwyczaj sporządzania przetworów z mniszka jest jednak wciąż żywy na Pomorzu, przetrwał jako tzw. majowy miodek, czyli gęsty syrop w smaku i barwie przypominający miód. W 2007 roku syrop z mniszka pospolitego został wpisany przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi na listę produktów tradycyjnych województwa pomorskiego. Syropu można używać go jako lekarstwa w czasie przeziębienia, zastąpić nim miód, osładzając herbatę, wypieki i lub kromkę chleba. Dawniej przypisywano mu właściwości lecznicze, oczyszczające i wzmacniające organizm, zwłaszcza przy problemach wątrobowych. Z ufnością można zaufać ludowej mądrości i stosować syrop w problemach trawiennych, sercowych, skurczach przewodu pokarmowego oraz przy chorobach wątroby. Sprawdzi się również w przypadku wyczerpania psychofizycznego i chorób reumatycznych.

Przepis na majowy miodek

Na zbiór płatków wyruszamy w słoneczny suchy dzień, najlepiej przed południem, ponieważ później kwiaty się zamykają. Potrzebne nam będą 2 szklanki płatków z mniszka, a to oznacza, że powinniśmy zebrać koszyk kwiatów. W innych przepisach spotkałam się z przygotowywaniem syropu z całych koszyczków. Wybór należy do was, choć uważam, że lepszy smak uzyskuje się z samych płatków, ponieważ pozostała część koszyczka zawiera gorzki sok mleczny. Jednak, jeśli zależy nam na właściwościach poprawiających trawienie i działających żółciopędnie, skorzystajmy z całych koszyczków. Składniki potrzebne to:

• 2 szklanki płatków z mniszka

• 2 szklanki wody

• 2 szklanki cukru

Z zebranych kwiatów wyskubujemy same płatki, wkładamy je do garnka z cukrem, zalewamy wodą. Całość gotujemy 20 minut. W trakcie gotowania syrop zyskuje żółty kolor, który wraz z cennymi substancjami przechodzi z płatków. Odcedzamy kwiaty. Gotujemy syrop raz jeszcze aż osiągnie odpowiednią gęstą konsystencję i przelewamy go do słoików. Miodek majowy lepiej trzymać poza lodówką, ale w miejscu zacienionym.

Oprócz syropu z mniszku można także spotkać w sklepach Wino z mniszka lekarskiego A oto drugi przepis na wykorzystanie kwiatów mniszka. Tym razem możemy przygotować ciekawe w smaku i zdrowe wino. Potrzebne nam będą: 8-10 szklanek samych płatków mniszka lekarskiego1,3 kg cukrokoło 130 g rodzynek1,5 pomarańczy bez skórki paczka drożdży winnychpożywka - pół łyżeczkipół łyżeczki kwasku cytrynowego Płatki mniszka, rodzynki i pokrojoną pomarańczę zalać 1,5 l wrzątku na 3 doby. Odcedzony napar przelać do gąsiora. W między czasie przygotować syrop z 1,3 kg cukru i 0,5 l wody. Dodać dodatkowo litr wody. Odstawiamy, żeby ochłodziło się do temperatury pokojowej. Następnie dodajemy jeszcze łyżeczkę pożywki i drożdży winiarskich. Całość przelewamy do gąsiora, gdzie wino zacznie powoli fermentować. Po tygodniu, gdy nasze wino już sie zezłoci, należy przelać je do buletek wypełnionych po równo rodzynkami. Przed przelaniem jednak należy je odcedzić od pomarańczy i płatków mniszka. Najlepiej uzyć do tego gazy lub sitka z drobnymi oczkami. Gdy wino znajdzie sie w butelkach odstawiamy je na dłuższy czas, by dojrzało. Będzie nam potrzebna, poniewaz proces fermentacji potrwa od 6 do 12 miesięcy.

Mniszek lekarski w kuchni anglosaskiej

Niedoceniony w kuchni i ziołolecznictwie mniszek lekarski jest za to ceniony w krajach anglosaskich. Można znaleźć wiele produktów które w składzie zawierają to cenne zioło. Jednym z nich jest napój Dandelion and burdock – tradycyjny napój z korzenia mniszka i łopianu znany na Wyspach Brytyjskich XIII wieku. Tradycyjny napój jest efektem fermentacji, przez co w sposób naturalny staje się lekko gazowany. Wiąże się z nim także legenda jakoby sam święty Tomasz z Akwinu miał być pomysłodawcą tego smakowego połączenia, na które wpadl podczas nocnego spaceru, spotykając te dwie rośliny na swojej drodze. Dzięki temu połaczeniu zyskał energię do dalszej wytężonej nocnej pracy. Cóż legenda jest tylko ciekawostką, ale prawda pozostaje, że te dwie rośliny maja działanie wzmacniające, dlatego i dziś w Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych Dandelion and burdock sprzedawany jest w puszkach lub butelkach i popijany jako orzeźwiający napój.

W angielskich sklepach można także dostać herbatkę z łopianu i mniszka lub tylko z korzenia mniszkowego. Ta druga herbata, widoczna na zdjęciu obok, ma lekko gorzkawy smak. Powoduje wzrost produkcji i przepływ żółci z pęcherzyka żółciowego Dodatkowo zawartość choliny w korzeniu sprawia, że jej działanie jest oczyszczające i regulujące pracę układu trawiennego. Herbatka wskazana jest także przy bólach menstruacyjnych, ponieważ reguluje poziom estrogenu, oprócz tego działa moczopędnie, poprawia zdolność wątroby do detoksykacji, sprzyjając oczyszczaniu organizmu z toksyn.

Warto dodać, że w kuchni angielskiej, ale też np. francuskiej liście mniszka dodawane są do sałatek, wzbogacają dania o lekko gorzki posmak. Płatkami kwiatowymi można również zdobić sałatki i desery.

Już niedługo więcej o kosmetycznych właściwościach mniszka pospolitego.

#mniszeklekarski #kwiaty #ziele #zioławkuchni